9. ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Το ισχύον Σύνταγμα της Ιρλανδίας, εις το προίμιόν του, περιέχει διάταξιν ομοίαν με την του Ελληνικού Συντάγματος, ήτοι επικαλείται το Όνομα της Αγίας Τριάδος καθώς και το Όνομα "του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού". Η τοιαύτη διατύπωσις έχει ως εξής: "Ιn the Name of the Most Holy Trinity, form Whom is all authority and to Whom, as our final end, all, actions both of men and States must be referred, We, the people of Eire humbly acknowledging all our obligations to our Divine Lord, Jesus Christ, Who substained our fathers through centuries of trial.

H μετάφρασις του εν λόγω κειμένου εις την ελληνικήν έχει ως εξής: "Εις το Όνομα της Αγίας Τριάδας, εξ Ης πηγάζει πάσα εξουσία και εις την οποίαν ως τελικός σκοπός όλων ημών, πρέπει να αναφέρεται πάσα πράξις ανθρώπων και κρατών. Ημείς ο λαός της Ιρλανδίας ταπεινοφρόνως αναγνωρίζοντες πάσας ημών τας υποχρεώσεις εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, ο οποίος συμπαρεστάθη εις τους πατέρας ημών μέσω των δοκιμασιών των αιώνων".

Το δε άρθρον 44 παρ. 1 του Συντάγματος (ως ετροποποιήθη) αναφέρει, ότι το κράτος αναγνωρίζει ότι οφείλεται σεβασμός και δημοσία λατρεία εις τον Παντοδύναμον Θεόν, του Οποίου το όνομα χρησιμοποιεί με ευλάβειαν και σέβεται και τιμά την θρησκείαν ( επί λέξει "Τhe State acknoledges that the homage of public worship is due to the Almighty God. It shall hold His Name in reverence and shall respect and honour religion").

Κατόπιν των ανωτέρω είναι αυταπόδεικτον, ότι εις την Ιρλανδίαν δεν προβλέπεται, ουδ΄ επ΄ ελάχιστον χωρισμός κράτους -Εκκλησίας, αλλ΄ αναγνώρισις της Καθολικής Εκκλησίας ως επισήμου Εκκλησίας και της Καθολικής θρησκείας ως επισήμου θρησκείας (AD HOC C A S E Y : STATE AND CHURCH IN IRELAND, εις ROBBERS, ενθ΄αν. σελ. 147, επ. επίσης Z I E G L E R, RELIGION, STAAT AND KIRCHE IN GESCHICHTE UND GEGENWART, 1972, τομ.2 υπό τον τίτλον VERHÄLINIS VON KIRCHE UND STAAT IN EUROPΑ, 1972 σελ. 178).

Συνέπεια των ανωτέρω ρυθμίσεων εις την Ιρλανδίαν είναι η ιδιαιτέρα, υπερέχουσα και προνομιακή θέσις της καθολικής Εκκλησίας, ως ε π ι σ ή μ ο υ ε κ κ λ η σ ί α ς. Περαιτέρω αξίζει να αναφέρωμεν, ότι εις την Ιρλανδίαν διδάσκεται εις τα σχολεία το μάθημα των θρησκευτικών ως "κατηχητικόν" (δηλ. της Καθολικής Εκκλησίας) και ως υποχρεωτικόν διά τους μαθητάς (Ζ Ι Ε G L E R, σελ. 181. C A S E Y , σελ. 158-159) και υπό την εποπτείαν της Καθολικής Εκκλησίας. Διδάσκουν δε σε αυτό και κληρικοί.

Επισημαίνομεν επίσης, ότι κάθε συνεδρίασις της Βουλής αρχίζει με προσευχήν, το δε ακαδημαϊκόν και δικαστικόν έτος κάθε χρόνο αρχίζει με τέλεσιν θείας λειτουργίας ( ZIEGLER, σελ. 176). Επίσης η Καθολική Εκκλησία απαλλάσσεται του φόρου εισοδήματος δια τα έσοδά της. Τέλος επισημαίνομεν και την απόφασιν του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ιρλανδίας (HIGH COURT) υπ΄αριθ. Ι. L. R. M. 771 του 1993, η οποία ρητώς αναφέρει, ότι το Σύνταγμα επιβεβαιώνει, ότι ο Ιρλανδικός λαός είναι ένας λαός θρησκευόμενος (επί λέξει " REGARD TO THE CONSTITUTION.... ITS PREAMBLE CONTAINS A CLEAR AFFIRMATION THAT THE IRISH ARE RELIGIOUS PEOPLE", πρβλ. C A S E Y , ενθ΄αν. σελ. 167).

Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω εις την Ιρλανδίαν δεν υπάρχει χωρισμός Κράτους-Εκκλησίας ούτε τυπικώς, ούτε ουσιαστικώς.


10. ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΝ

Δια το Λουξεμβούργον ως προς το καθεστώς σχέσεων Κράτους -Εκκλησίας επισημαίνομεν τα κάτωθι, αφού διευκρινήσωμεν, ότι το 90% περίπου του πληθυσμού ανήκει εις την Καθολικήν Εκκλησίαν, η οποία ως εκ τούτου απολαύει δεσποζούσης θέσεως:

α) Το Σύνταγμα του Λουξεμβούργου (άρθρον 126) αναφέρει, ότι οι κληρικοί της Καθολικής και Προτεσταντικής Εκκλησίας μ ι σ θ ο δ ο τ ο ύ ν τ α ι υ π ό τ ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς (D' ONORIO, ενθ'αν σελ. 132-133. P A U L Y , εις ROBBERS, ενθ΄αν. σελ. 201). Επίσης αι δύο αύται Εκκλησίαι τυγχάνουν ν ο μ ι κ ά π ρ ό σ ω π α Δ η μ ο σ ί ο υ Δ ι κ α ί ο υ ( PAULY, σελ. 197).

β) Το μάθημα των θρησκευτικών ( της Καθολικής Εκκλησίας) διδάσκεται εις τα δημόσια σχολεία ως υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ό ν, διδάσκεται και υπό κληρικών, την δε ύλην καθορίζει η Εκκλησία ( PAULY σελ. 199, 203, 205).

γ) Η μεγαλύτερη εφημερίς του Λουξεμβούργου " LUXEMBURGER WORT" με ημερησίαν κυκλοφορίαν 80.000 φύλλων ανήκει εις την Αρχιεπισκοπήν του Λουξεμβούργου, μέσω δε της εφημερίδας αυτής η Εκκλησία ελέγχει και τον ραδιοφωνικόν σταθμόν D. N. R. (DIE NEUE RADIO) ( P A U L Y, σελ. 201).

δ) Αι σχέσεις κράτους -Εκκλησίας ρυθμίζονται σήμερον διά του Κονκορδάτου του 1801, το οποίον έχει συναφθή μετά του Βατικανού και είναι σήμερον εν ισχύϊ ( P A U L Y , σελ. 192, 196. D' ONORIO, σελ. 133)

ε) Δια να αναγνωρισθή μια νέα θρησκεία εις το Λουξεμβούργον απαιτείται νόμος (Ζ Ι Ε G L E R , ενθ. αν. σελ. 113). Ο ανωτέρω αναφερόμενος συγγραφεύς P A U L Y, υποστηρίζει τα ίδια και εις άλλην μελέτην του υπό τον τίτλον " NOUVEAUX DROITS ET RELATIONS EGLISES-ETAT AU LUXEMBOURG (εις ΝΕW LIBERTIES AND CHURCH AND STATE RELATIONS IN EUROPE, ενθ αν. σελ. 267 επ.).

στ) Η καθολική Εκκλησία επίσης χρηματοδοτείται υπό του κράτους. Κατόπιν των ανωτέρω θα πρέπει να καταλήξωμεν εις το συμπέρασμα, ότι χωρισμός κράτους -Εκκλησίας εις το Λουξεμβούργον δεν υπάρχει, κυρίως εκ του ότι οι σχέσεις κράτους -Εκκλησίας ρυθμίζονται υπό του προαναφερομένου και πάντοτε εν ισχύϊ Κονκορδάτου. Αντί άλλων παραθέτομεν τρεις φράσεις του PAULY, (ενθ΄αν. σελ. 196 ) : The relationship between the Curch and state in Luxembourg is determiued by a Concordat system" "the Church indeed has an extraordinary significance in Luxembourg" (σελ. 197). Επίσης "in Luxembourg there has never been specific secular legislation" (σελ. 196).


11. ΔΑΝΙΑ

Εις την Δανίαν, καθώς και εις τας λοιπάς Σκανδιναυϊκάς χώρας η Εκκλησία είναι κρατική εμφανώς και επισήμως και επομένως ουδείς λόγος δύναται να γίνη περί χωρισμού Κράτους -Εκκλησίας. Αι χώραι δηλ. αύται έχουν καθεστώς ανάλογον προς το της Αγγλίας, το οποίον παρουσιάσαμε ανωτέρω. Εν τούτοις δια την Δανίαν επισημαίνομεν τα κάτωθι:

α) Tο άρθρον 4 του Συντάγματος της Δανίας αναφέρει, ότι " Η Ευαγγελική Λουθηρανή Εκκλησία είναι η Δανική Εθνική Εκκλησία και ως τοιαύτη υποστηρίζεται υπό του κράτους".

β) Το άρθρον 6 του Συντάγματος της Δανίας αναφέρει: "Ο βασιλεύς πρέπει να ανήκη εις Ευαγγελικήν Λουθηρανήν Εκκλησίαν"

γ) Δια τας λοιπάς Εκκλησίας προβλέπεται καθεστώς αναγνωρίσεως δι’ αποφάσεως του Υπουργού Εκκλησιαστικών Υποθέσεων ( DUBECK, STATE AND CHURCH IN DENMARK, εις ROBBERS ενθ αν. σελ. 43).

δ) Οι κληρικοί της επισήμου Εκκλησίας τυγχάνουν δημόσιοι υπάλληλοι, μισθοδοτούνται υπό του κράτους, το οποίον και χρηματοδοτεί την επίσημον κρατικήν Εκκλησίαν (S T E N B O E C K , STAAT UND KIRCHE IN DANEMARK, εις ZEITSCHRIFT FÜR EVANGELISCHES KIRCHENRECHT 2000 σελ. 225).

ε) Η έννοια "Ευαγγελική Λουθηρανή Εκκλησία" αποτελεί θεσμόν συνταγματικώς κατοχυρωμένον, υπό την έννοιαν óτι ουδείς νόμος, ουδεμία διοικητική πράξις και ουδεμία δικαστική απόφασις επιτρέπεται να έχει περιεχόμενον ερχόμενον εις αντίθεσιν προς τας πεποιθήσεις της εν λόγω Εκκλησίας ή της διδασκαλίας της (STENBOECK¨ενθ αν. σελ. 226). Άλλως η εν λόγω πράξις τυγχάνει αντισυνταγματική.

στ) Υπάρχει εις την Δανίαν εκκλησιαστικός φόρος εισπραττόμενος υποχρεωτικώς υπό του κράτους, ο οποίος καλύπτει το 67% των εξόδων της επισήμου Εκκλησίας. Το υπόλοιπον 13% καλύπτεται εκ του κρατικού προϋπολογισμού, λόγω του ότι η Εκκλησία θεωρείται ασκούσα και δημοσίαν εξουσίαν (STENBOECK, ενθ. αν. σελ. 230)

ζ) Ο Βασιλεύς διορίζει τους Επισκόπους της επισήμου Εκκλησίας (Z I E G L E R , εν αν. τομ. ΙΙ, σελ. 160).

η) Εις όλα τα σχολεία διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών, ως υποχρεωτικόν (ΖΙΕGLER, ενθ΄αν. τομ. ΙΙ σελ. 181), ως ειδικώς ορίζει ο νόμος της 8.6.1966. Αξίζει να αναφερθή, ότι κατά την δεκαετίαν του 70 η δανική κυβέρνησις εισήγαγεν εις τα σχολεία το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής. Όμως η Ενωσις Χριστιανών Γονέων Δανίας διεμαρτυρήθη και προσέφυγεν εις τα δικαστήρια υποστηρίζουσα , ότι εφ όσον η θρησκεία εις την οποίαν ανήκουν (Χριστιανική) απορρίπτει τας προγαμιαίας σχέσεις και τας θεωρεί αμαρτίαν, το δανικόν κράτος δεν δικαιούται, να διδάσκη εις τους μαθητάς απόψεις απορριπτομένας υπό της Χριστιανικής θρησκείας. Εφ όσον το πράττει, σημαίνει, ότι ασκεί αθέμιτον προσηλυτισμόν εις βάρος των Χριστιανών μαθητών. Η υπόθεσις κατέληξεν εις το Ευρωπ. Δικαστήριον Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίον δια της από 7.12.1976 αποφάσεώς του (υπόθεσις ΚJELDSEN, BUSK MADSEN και PEDERSEN, εις ΥΕARBOOK OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS, 1976, τομ. 19 σελ. 503 επ.) κατεδίκασε το κράτος της Δανίας δι άσκησιν αθεμίτου προσηλυτισμού εις βάρος των Χριστιανών μαθητών. Και αύτη είναι η πρώτη απόφασις του Ευρωπ. Δικ/ρίου, η οποία θεωρεί, ότι ο προσηλυτισμός απαγορεύεται και δεν προστατεύεται υπό της Ευρωπ. Συμβάσεως Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ( επηκολούθησαν και άλλαι όμοιαι αποφάσεις του εν λόγω Δικαστηρίου μια μάλιστα εξ αυτών επικυρώνει και θεωρεί θεμιτάς τας καταδίκας τριών ατόμων επί προσηλυτισμώ επιβληθείσας υπό ελληνικών δικαστηρίων).

Tο "Κολλέγιον Εκπαιδεύσεως Κληρικών" εις την Δανίαν είναι ισότιμον προς Πανεπιστήμιον (DUBECK, ενθ΄αν. σελ. 46).

Το μάθημα των θρησκευτικών είναι "κατηχητικόν", ήτοι η ύλη του αποτελεί διδασκαλίαν αμιγή της Χριστιανικής θρησκείας (DUBECK, ενθ΄αν. σελ. 48) και εις το δημοτικόν και εις το γυμνάσιον.

θ) Το κρατικόν ραδιόφωνον και η κρατική τηλεόρασις μεταδίδουν καθημερινώς εκπομπάς της επισήμου Εκκλησίας, ενώ κάθε ημέραν το κρατικόν ραδιόφωνον μεταδίδει προσευχήν από τον καθεδρικόν ναόν της Κοπεγχάγης ( DUBECK, σελ. 49).

Κατ ακολουθίαν των ανωτέρω εις την Δανίαν ουδείς χωρισμός Κράτους -Εκκλησίας απαντάται.


12. ΣΟΥΗΔΙΑ

Όπως και εις την Δανίαν και εις την Σουηδίαν η Εκκλησία είναι κρατική, φέρει δε τον τίτλον "Εκκλησία της Σουηδίας" και ως τοιαύτη αναφέρεται εις πλήθος νομοθετικά και διοικητικά κείμενα. Βάσει του Συντάγματος ο Βασιλεύς και ο Υπουργός Εκκλησιαστικών θεμάτων πρέπει να ανήκουν εις την "Εκκλησίαν της Σουηδίας"( SCHUT, εις ROBBERS ενθ΄αν. σελ. 290). Η Βουλή έχει εξουσιοδοτήσει την Εκκλησίαν της Σουηδίας, να νομοθετή επί παντός θέματος εκκλησιαστικού ή αφορώντος την λατρείαν.

Προβλέπεται εκκλησιαστικός φόρος υπέρ της Εκκλησίας της Σουηδίας εισπραττόμενος αναγκαστικώς υπό του κράτους. Υπ΄όψιν ότι η Εκκλησία της Σουηδίας έχει περί τους 28.000 διοικητικούς υπαλλήλους και 5.000 κληρικούς. Εις τα σχολεία της Σουηδίας διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών, όχι υπό την στενήν κατηχητικήν έννοια αλλ΄ως γνώσεις ευρύτεραι και των άλλων γνωστών θρησκειών. Όμως εδώ θα πρέπη να προσεχθή, ότι την τοιαύτην ύλην του μαθήματος των θρησκευτικών (της ευρυτέρας γνώσεως των γνωστών θρησκειών) την έχει καθορίσει η Εκκλησία της Σουηδίας, και όχι το κράτος. Τούτο διότι η εν λόγω Εκκλησία έχει κρίνει, ότι δια της τοιαύτης διδακτικής ύλης οι Σουηδοί μαθηταί προσελκύονται περισσότερον υπέρ της Εκκλησίας της Σουηδίας. Η Εκκλησία της Σουηδίας αποτελεί νομικόν πρόσωπον δημοσίου δικαίου.

Γενικώς υπό το ως άνω καθεστώς γίνεται δεκτό, ότι εις την Σουηδίαν δεν υπάρχει χωρισμός Κράτους - Εκκλησίας (SCHUT, ενθ.αν. σελ. 299επ. ΖΙΕGLER, τομ. ΙΙ ενθ΄αν. σελ. 92 επ. D΄ΟΝΟRIO, ενθ΄αν. 121)

Την 1.1.2000 ετέθη εν ισχύ εν Σουηδία νέος νόμος περί εκκλησιών, ο οποίος μεταβάλλει κατά εν μέρος την προαναφερομένην ρύθμισιν. Η μεταβολή έγκειται εις το ότι ουδείς οφείλει να πρεσβεύη ορισμένη θρησκείαν, ότι η Εκκλησία της Σουηδίας θα ρυθμίζη μόνη η ιδία (χωρίς την σύμπραξιν της Βουλής) τα της οργανώσεως και λειτουργίας της και ότι καθιερούται σύστημα αρχείου εγγραφής των ανεγνωρισμένων θρησκευτικών οργανώσεων. Ομως η Εκκλησία της Σουηδίας διετήρησεν τον τίτλον της και προβλέπεται ειδικός τρόπος εγγραφής της εις το αρχείον (SELANDER, EVANGELISCH- DEMOKRATISCH- LANDESUMFASSEND- ÜBER DIE SCHWÄDISCHE KIRCHE DAMALS UND HEUTE, εις ZEITSCHRIFT FÜR EVANGELISCHES KIRCHENRECHT, 2000/7 σελ. 310). Διετηρήθησαν δε τα προνόμιά της (S ELANDER, σελ. 311) και κυρίως ο εκκλησιαστικός φόρος (SELANDER, σελ.311). Επίσης διετηρήθη η μoρφή της Εκκλησίας της Σουηδίας ως νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου.

Κατόπιν της ως άνω πρoσφάτoυ μεταρρυθμίσεως εις την Σουηδίαν δυνάμεθα να είπωμεν, ότι εθεσπίσθη εις την χώραν αυτήν χωρισμός κράτoυς - Εκκλησίας; Το ίδιον ερώτημα θέτει και ο ανωτέρω παραπεμπόμενος συγγραφεύς (SELΑΝDΕR) αναλύων εν πάσει λεπτομερεία την νέαν ρύθμισιν. Καταλήγει δε εις το συμπέρασμα, ότι εις την Σουηδίαν δεν εισήχθη ο χωρισμός κρά- τους - Εκκλησίας δια της νέας ρυθμίσεως. Βασίζει δε το τoιoύτoν συμπέρασμα του εις τα εξής σημεία: α) ο νέος νόμος από τους θιασώτας του χωρισμού κράτους - Εκκλησίας κατεκρίθη ως διατηρών προνομιακόν καθεστώς διά την Εκκλησίαν της Σουηδίας (επί λέξει "die Kritiker dieses Gesetzes meinen, dass es die privilegierte Lage der Schwediscnen Kircne, die νon der freikirchlicher und atheistischen Seite kritisiert worden ist, bewahrt" , ενθ΄ αν. σελ.316) β) Δεν έχουμε χωρισμόν, εφ' όσον εις τας λοιπάς θρησκείας ανεγνωρίσθησαν τα προνόμια της Σουηδικής Εκκλησίας (σελ. 317). γ) Ο ρόλλος της Σoυηδικής Εκκλησίας ενεδυναμώθη (σελ. 313-314 "VERSTÄRKT"). δ) Η Σουηδική Εκκλησία αποτελεί την Εκκλησίαν της πλειoψηφίας του λαού, είναι ηγγυημένη υπό του κράτους και ο ρόλλος της αυτός διατηρείται (επί λέξει "Es ist offenbar, dass die Schwedische Kirche soweit wie moglich, trotz veränderter Beziehungen zum Staat, bemüht ist, soviel wie möglich von ihre Rolle als Majoritätskirche, die durch den Staat auch garantiert ist, bewahren will" αυτόθι σελ. 313), κ.λ.π. Κυρίως η μόνη ουσιαστική μεταβολή που επήλθε διά του νέου νόμου έγκειται, εις το ότι αι λοιπαί θρησκευτικαί οργανώσεις (αι οποίαι μέχρι τούδε υπήρχον ως απλά σωματεία και όχι ως θρησκευτικαί οργανώσεις) έχουν εφεξής το δικαίωμα να αναγνωρίζονται ως θρησκείαι και να εγγράφωνται ως τοιαύται εις το αρμόδιον κρατικόν βιβλίον.


13. ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

Εις την Φινλανδίαν ισχύει καθεστώς πoρόμoιον πρoς την Δανίαν (ύπαρξις κρατικής Εκκλησίας με πολλά προνόμια κ.λ.π.). Εξ υπαρχής επoμένως ουδείς λόγος δύναται να γίνη περί χωρισμού κράτους - Εκκλησίας. Επισημαίνομεν τα κυριώτερα εν προκειμένω δεδομένα:

α) Το άρθρον 83 του Φινλανδικού Συνταγματικού Νόμου ορίζει, ότι τα της Ευαγγελικής Λoυθηρανής Εκκλησίας ρυθμίζονται υπό του Εκκλησιαστικού κώδικος (σήμερον είναι ο νόμος 1054 του 1993), το δε Κοινοβούλιον έχει περιορισμένην εξoυσίαν μη δυνάμενον να τον τροποποιήση. Αναγνωρίζει δηλ. εις τον Εκκλ. κώδικα ισχύν συνταγματικήν Τούτο ορίζεται υπό του άρθρου 83 παράγραφος 1 του Συντάγματος και υπό του άρθρου 31 παράγρ. . 2 του Κανονισμού της βουλής (Η e i k k i l a - Κ n u u t ι l a – S c h e i n i n , STATE ΙΝ FINLAND εις ROBBERS ενθ'αν. σελ. 282 επ.).

β) Το άρθρoν 90 του Συντάγματoς του 1919 (ως ετροποποιήθη δια του νόμου 1418/1992) καθιερώνει ως κρατικάς, επισήμoυς εκκλησίας δύo Εκκλησίας, ήτοι την Λουθηρανήν Εκκλησίαν και την ορθόδοξον Εκκλησίαν. Ομοίως oρίζει και το άρθρον 83 παρ. 2 του Συντάγματος. Ειδικώς διά την Ορθόδοξον Εκκλησίαν υπάρχει και ειδικός νόμος (Νόμος 521/1989). Επομένως υπάρχουν δύο κρατικαί Εκκλησίαι εις την Φινλανδίαν, η Λουθηρανή και η Ορθόδοξος (ΗΕΙΚΚΙLΑ - ΚΝUUΤΙLΑ -SCΗΕΙΝΙΝ, ενθ΄ αν. σελ. 285 και επί λέξει "there are two State Churches iη Finland"). Αμφότεραι αι εν λόγω Εκκλησίαι είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (HΕΙΚΚΙLA-KΝUUΤΙLA-SCΗΕΙΝΙΝ, ενθ' αν. σελ. 286).

γ) Εις την Φιλανδίαν διδάσκεται εις τα σχολεία το μάθημα των θρησκευτικών και μάλιστα ως κατηχητικόν (ΚΟΤΙRΑΝΤΑ: σελ. 249).

δ) Δι' αμφοτέρας τας κρατικάς εν λόγω Εκκλησίας υπάρχει εκκλησιαστικός φόρος εισπραττόμενος υπό του κράτους αναγκαστικώς. Αύται δε απαλλάσσονται από τον φόρον εισο- δήματος διά τα έσοδά των.

ε) Η θέσις των εν λόγω Εκκλησιών τυγχάνει προνομιακή (ΚΟΤΙRΑΝΤΑ, KIRCHE, SΤΑΑΤ UΝD REL1GIONSFREIHEIT IΝ FINLAND, εις ZEITSCHRIFT FUR EVANGELISCHES KIRCHENRECHT, 2000/7 σελ. 233), έναντι των λοιπών εκκλησιών

στ) Αι κρατικαί Εκκλησίαι της Φιλανδίας έχουν το δικαίωμα να καταθέτουν εις την Βουλήν νομοσχέδια, τα οποία η Βουλή δεν δύναται να τροποποιήση. Δύναται μόνον να τα εγκρίνη ή να τα απορρίπτει εν συνόλω (ΚΟΤΙRΑΝΤΑ, ενθ' αν. σελ. 234). Ο εν λόγω συγγραφεύς αναφέρει περαιτέρω, ότι το σύστημα της "κρατικής Εκκλησίας" που απαντάται εις τα σκανδιναυϊκά κράτη σημαίνει δύo τινά: αα) Σύνδεσιν της κρατικής εξουσίας προς ορισμένην θρησκευτικήν πίστιν. ββ) Απόλυτη ταύτισις της κρατικής Εκκλησίας με την δημοσίαν διοίκησιν. Ούτω ομιλούμε περί «επισήμου Εκκλησίας και περί επισήμου θρησκευτικης ιδεολογίας».

ζ) Εις την Φιλανδίαν υπάρχουν και έχουν θεσπισθή τέσσαρες ημέραι κατ' έτος ως ημέραι προσευχής", καθ΄ ας ο αρχηγός του κράτους απευθύνει μήνυμα προς τον λαόν επικαλούμενος κείμενα της Αγίας Γραφής (ΖΙΕGLΕR, ενθ΄ αν. τoμ. 11 σελ. 195).

η) Αι Kρατικαί Εκκλησίαι έχoυν το δικαίωμα να μεταδίδουν τας απόψεις των από του κρατικού ραδιοφώνου και της κρατικής, τηλεοράσεως. Από τους εν λόγω σταθμούς μεταδίδονται καθημερινώς προσευχαί και την πρωίαν και το εσπέρας (SΕΡΡΟ - VΑRΚΕΜΑΑ, ενθ΄ αν. σελ. 385 - 356). Κατ΄ ακολουθίαν των ανωτέρω ουδενός είδους χωρισμός κράτους - Εκκλησίας υπάρχει εις την Φινλανδίαν, αλλ' ισχύει εκεί το σύστημα της "κρατικής εκκλησίας".


14. ΟΛΛΑΝΔΙΑ

Το ολλανδικόν Σύνταγμα εις τα άρθρα 181 έως 187 προβλέπει την θρησκευτικήν ελευθερίαν και την ισότητα όλων των θρησκειών. Αι εν λόγω διατάξεις ουδεμίαν μνείαν κάνουν περί του εάν θεσπί-ζεται χωρισμός κράτους - Εκκλησίας ή όχι, θα πρέπει όμως να καταλήξωμεν εις το συμπέρασμα, ότι το ολλανδικόν Σύνταγμα δεν θεσπίζει χωρισμόν κράτους Εκκλησίας αλλά θετικήν στάσιν του ολλανδικού κράτους προς την Εκκλησίαν και την θρηακείαν. Τούτο προκύπτει εκ των άρθρων του Συντάγματος, τα οποία αναφέρουν το κείμενον του όρκου, τον οποίον πρέπει να δώσουν άμα τη αναλήψει των καθηκόντων των ο Βασιλεύς, οι Υπουργοί και οι Βουλευταί (άρθρα 53, 54, 86 και 97). Εις άπαντα τα κείμενα των εν λόγω όρκων υπάρχει η φράσις "Είθε ο Παντοδύναμος Θεός να μου είναι βοηθός". Είναι χαρακτηριστικόν, ότι οι Υπουργοί δίδουν δύο όρκους με την φράσιν αυτήν, έναν άμα τη αναλήψει τον καθηκόντων των και έναν ευθύς αμέσως, διά του οποίου βεβαιώνουν, ότι δεν έδωσαν ουδεμίαν υπόσχεσιν εις τρίτον και ότι δεν θα δεχθούν δώρα ή ευνοίας. Επίσης είναι χαρακτηριστικόν, ότι το άρθρον 54 του ολλανδικού Συντάγματος αναφέρει, ότι άμα τη υποδοχή του Βασιλέως εις την βουλήν οι Βουλευταί υπόσχονται εις αυτόν, ότι θα τον σέβονται. Kαι εις τον όρκον τουτον (καθώς και εις τους όρκους των Υπουργών πρώτον και δεύτερον) υπάρχει η επίκλησις του"Παντοδυνάμου Θεού".

Κατ' ακολoυθίαν των ανωτέρω πάσα έννoια λαϊκού κράτους (ή εχθρικού ή αδιαφόρου προς την Εκκλησίαν) δεν προκύπτει εκ του ολλανδικού Συντάγματος. Καίτοι δεν υπάρχει διάταξις θεσπίζoυσα είτε χωρισμόν, είτε ένωσιν κράτους - Εκκλησίας, μελέτη και ανάλυσις υπεύθυνος της καταστάσεως των σχέσεων κράτους - Εκκλησίας αποδεικνύει, ότι εις την Ολλανδίαν αναγνωρίζονται ως υπερέχουσαι και πρoνομιακαί Εκκλησίαι η Προτεαταντική και η Καθολική, αι οποίαι εις την σχετικήν Βιβλιογραφίαν αναφέρονται ως "μεγάλαι Εκκλησίαι " (GROSSKIRCHEN). Επισημαίνομεν τα κάτωθι λίαν κρίσιμα και σοβαρά δεδαμένα:

α) Εκ της σχετικής βιβλιογραφίας το εκτενέστερον έργον είναι τα των ΡUΖΖΑ - ΚUSΤΕRMΑΝΝ, υπό τον τίτλον STAATLICHES RELIGIONSRECHT ΙΜ EUROPÄISCHEN VERGLEICH, 1993. Εις το έργο τούτο δημοσιεύεται μελέτη του KNUT WALF (σελ. 85 επ.) λίαν αναλυτική και εμπεριστατωμένη περί του καθεστώτoς σχέσεων κράτους - Εκκλησίας, εκ της οποίας επισημαίνομεν τα κάτωθι αα) Αι εν λόγω δύο "μεγάλαι Εκκλησίαι” χρηματοδοτούνται υπό του κράτoυς. Το κράτος δηλ. καταβάλλει τoυς μισθούς και τας συντάξεις των κληρικών, καθώς και τα έξοδα διοικήσεως (σελ. 95). Επί του προκειμένου ο ως άνω συγγραφεύς αναφέρει, ότι μέχρι πρό τινος (το εν λόγω σύγγραμμα έχει εκδοθή το 1993) εις τας εν λόγω Εκκλησίας κατεβάλλετο το ποσόν των 207 εκατομμυρίων ολλανδικών - κορωνών εις την Καθολικήν Εκκλησίαν (περί τα 28 δισεκατομμύρια δραχμάς), το ποσόν των 211 εκατομμυρίων κoρωνών διά την Pεφoρμιστικήν Προτεσταντικήν Εκκλησίαν (περί τα 29 δισεκατομμύρια δραχμάς) και 160 εκατομμύρια ολλανδικών κορωνών διά την άλλην Ρεφορμιστικήν Προτεσταντικήν Εκκλησίαν (περί τα 22 δισεκατομμύρια δραχμάς ενθ αν. σελ. 97). ββ) Το κράτος χρηματοδοτεί, την ανέγερσιν νέων Ναών μέχρι το 30% του κόστους ανοικoδoμήσεως (σελ. 97). γγ) Η ολλανδική κυβέρνησις όταν προωθεί νομοσχέδια . αφορώντα την Eκκλησίαν ή την θρησκευτικήν ελευθερίαν, ζητεί προηγουμένως την άποψιν των ως άνω Εκκλησιών (σελ. 97). Εις την γερμανικήν εφημερίδα Süddeutsche Zeitung (φύλλον της 8.9.2005 σελ. 8) δημοσιεύεται η είδησις, ότι το τοπικόν δικαστήριον της Χάγης απεφάσισεν ότι το κράτος δεν πρέπει εφεξής να χρηματοδοτή ορισμένην θρησκευτικήν οργάνωσιν (Ορθόδοξοι Καλβινισταί) διότι παραβιάζει την συνταματικήν αρχήν της ίσης μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών . δδ) Εις την Ολλανδίαν και εις πολλά σχολεία διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών (σελ. 91), τα ιδιωτικά σχολεία, εφ΄ όσoν διδάσκουν μάθημα θρησκευτικών, χρηματoδoτoύνται υπό του κράτους (σελ. 91). εε) Εις την Ολλανδίαν υπάρχει μεγάλος αριθμός θεολογικών σχολών ανεξαρτήτων και τεσσάρων εις πανεπιστήμια. Όλα τα εν λόγω ιδρύματα χρηματοδοτούνται υπό του κράτους (σελ. 92). στ) τέλος ο ως άνω συγγραφεύς αναφέρει, ότι ακόμη και αν δεχθώμεν, ότι εις την Ολλανδίαν θεσπίζεται χωρισμός κράτους - Εκκλησίας αυτός είναι "ειρηνικής φύσεως" (FRIEDLICHER NATUR ISΤ σελ. 93). Tούτο διότι η Ρεφορμιστική Πρoτεσταντική Εκκλησία είναι φορεύς της ιστορικής παραδόσεως τoυ ολλανδικού κράτους και της ταυτότητός του (σελ. 88) .

β) Η SOPHIE C. VAN BIJSTERVELD (NEW LIΒERΤΙΕS ΑΝD CHURCH-STATE RΕLΑΤΙΟΝSΗΙΡS ΙΝ THE NETHERLANDS(εις NEW LΙBΕRΤΙΕS ΑΝD CHURCH ΑΝD SΤΑΤΕ RELATIONSHIP ΙΝ EUROΡΕ, 1998 ενθ΄ αν. σελ. 311 επ.) αναφέρει oμoίως, ότι ακόμη και αν θεωρηθή η Ολλανδία ως κράτος χωρισμού κράτους - Εκκλησίας, η Εκκλησία έχει υπερέχουσαν θέσιν και προς τούτο αναφέρεται και παραπέμπει εις εκτενή βιβλιογραφίαν εις γλώσσαν ολλανδικήν.

γ) Η ιδία ως άνω συγγραφεύς (καθηγήτρια πανεπιστημίου του TILBURG) εις άλλην μελέτην της (SΤΑΤΕ ΑΝD CHURCH ΙΝ NETHERLANDS, εις ROBBΕRS ενθ΄αν. σελ. 209 επ). αναφέρει ότι εις την Ολλανδίαν τα περισσότερα σχολεία, νοσοκομεία, εργατικά συνδικάτα και εργοδοτικαί οργανώσεις, τηλεοπτικοί σταθμοί και λοιπά ιδρύματα έχουν θρησκευτικόν χαρακτήρα (σελ. 212), προσθέτει δε ότι και κατά την οργάνωσιν των πολιτικών κομμάτων η θρησκεία έχει ρόλλον πρωτεύoντα εις την οργάνωσίν των (σελ. 212). Περαιτέρω ότι το μάθημα των θρησκευτικών κατοχυρούται υπό άρθρου 23 του Συντάγματος (σελ. 213) και εις τα δημόσια σχολεία (σελ 219), οι δε νόμοι περί μαθήματος των θρησκευτικών προβλέπουν ρητώς τούτο (επί λέξει the various educatioη acts provide that attention must be paid to the different religious values and traditions. Provision is made for religious education in public-authority schools", ενθ΄ αν. σελ. 219). Επίσης το κράτος χρηματοδοτεί πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα της Εκκλησίας συμπεριλαμβανομένων και πανεπιστημίων (σελ. 220). Περαιτέρω αναφέρει, ότι εις την τηλεόρασιν και το ροδιόφωνον υπάρχουν πολλαί θρησκευτικαί εκπομπαί (σελ. 220). Σημειώνεται επίσης ότι η Εκκλησία χρηματοδοτείται υπό του κράτους (σελ.223 επ.), ως και ότι απολααύει φoρoλoγικών απαλλαγών (σελ. 224). Περαιτέρω επισημαίνεται, ότι το Ανώτατον Δικαστήριον της Ολλανδίας δι' αποφάσεώς του εθεώρησεν ως αντισυνταγματικήν και ως περιοριστικήν της θρησκευτικής ελευθερίας την ρύθμισιν, η οποία ανεγνώριζεν ως έγκυρον μόνον τον πολιτικόν γάμον και όχι τον θρησκευτικόν (σελ. 227). Τέλος η ιδία συγγραφεύς καταλήγει, εις το ότι εις την Ολλανδίαν δεν υπάρχει αυστηρός χωρισμός κράτους -Εκκλησίας εν όψει όλων των προαναφερθέντων (ενθ αν. σελ. 215).

δ) Τα ως άνω (μάθημα θρησκευτικών εις την Ολλανδίαν , κρατική χρηματοδότησις της Εκκλησίας, πληρωμή μισθών και συντάξεων των κληρικών υπό του κράτους κ.τ.τ) αναφέρονται και υπό του ΖΙΕGLΕR, (ενθ΄αν. τομ. ΙΙ σελ. 166). Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω και εις την Ολλανδίαν εις την πράξιν ουδείς χωρισμός κράτους - Εκκλησίας απαντάται. Επομένως τυχόν αντίθετος γνώμη αποδεικνύεται επιστημονικώς αβάσιμος.